بولدوزر؛معرفی،کاربردها،مشخصات و انواع
معرفی
بولدوزر یکی از ماشین آلات ساختمانی وعمرانی میباشدکه نحوه حرکت آن بصورت خزیدن به وسیله چرخ های زنجیری میباشد با يك تعريف دقيقتر ميتوان گفت تراكتوري كه مجهز به يـك تيغـه در قسـمت جلويي باشد را بولدوزر گويند. بولدوزر از دو بخش اساسي تراكتور و تيغه تشكيل شده است، كه تيغه توسط يك سيستم قـاب متصـل كننده به تراكتور متصل ميشود. در عمليات خاكي، معمولاً بيشترين مسافت بهينه اي كه خاك توسط بولدوزر حمل مـي شـود حـدود ۱۰۰ و كمترين مقدار آن حدود ۸ متر است. مهمترين عاملي كه در عملكرد بولدوزر تاثير زيادي دارد، نوع تيغه اي است كه توسط آن عمليات خاكي صورت مي گيـرد. در انتخـاب نوع تيغه ميبايست به عوامل زير توجه كرد :
۱- نوع عملياتي كه توسط بولدوزر صورت خواهد گرفت .
۲- نوع مصالحي كه توسط بولدوزر حمل خواهد شد .
۳- محدوديت تراكتور از نظر وزن، توان موتور، مقاومت غلتش و…..
موارد کاربرد
بولدوزرها در بيشتر پروژه هاي ساخت (نظير راه، سد) از مراحل اوليه تا مراحـل پايـاني مـورد اسـتفاده قـرار مـي گيرنـد. برخـي از كاربردهاي بولدوزرها عبارتند از :
- انجام عمليات خاكبرداري، گودبرداري و حفر ترانشه
- تسطيح و پاكسازي زمين از بقاياي عمليات ساختماني
- برداشتن لايه سطحي خاك و پاكسازي آن از بوته ها (دكاپاژ)
- ايجاد راههاي موقتي در كوهستان و زمين هاي سنگلاخي
- انجام عمليات پخش خاك درخاكريزها
- نگهداري و ترميم راههاي خاكي
- پاكسازي محل گودال قرضه و گودال كف معادن
- پخش كردن خاك بر روي خاكريزها
- انجام عمليات خاكي در زمينهاي شيبدار
- كمك براي فشار دادن ماشين آلات مانند اسكريپر
- پشته كردن خاك در كنار نهرهاي ايجاد شده
- جمع كردن سنگدانه هاي آتش باري شده
- كندن زمين و پركردن گودال
- استفاده از آن به عنوان كاربرد ريپره
مشخصات فني، قدرت و ظرفيت
بدنه اصلي بولدوزر همان تراكتور ميباشد و تمام مشخصات تراكتورهاي ساختماني نيز در اين مورد صادق مي باشد. تيغه بولـدوزر داراي سه نوع حركت متفاوت به شرح زير ميباشد.
۱- تيغه با شيب افقي
۲- زاويه گيري صفحه افقي تيغه به سمت جلو و عقب
۳- زاويه گيري صفحه افقي تيغه به جوانب
بولدوزرها بر حسب نوع تيغه، توان و ظرفيت جام به چهار دسته كلي تقسيم بندي مـيشـوند. جـدول بـر حسـب مشخصات بولدوزرهاي توليدي چندين كارخانه معتبر تنظيم شده است.
موارد مهم در استفاده از جدول:
۱- به دستورالعمل كارخانه از نظر كوچكي و يا بزرگي ماشين آلات بايد توجه كرد .
۲- در بولدوزرهاي بزرگ حد بالا ظرفيت با تيغه ثابت نميباشد.
۳- بولدوزرهاي با قدرت كمتر از حد پائين براي بولدوزرهاي كوچك، جزو اين دسته قرار ميگيرند.
۴- در تقسيم بندي كارخانه كاترپيلار، بولدوزر D٨ در گروه بولدوزرهاي بزرگ قرار ميگيرد
تيغه مستقيم (S : (Straight
تيغه نيمه شكل (SU : (Universal-Semi
تيغه U شكل يونيورسال(U : (Universal
تيغه زاويه دار(A : (Angling
تيغه با قابليت زاويه و شيب گيري (PAT : (Tilt Angle Power
تيغه با قابليت زاويه و شيب گيري متغير (VP : (Pitch Variabl
انواع بولدوزر
بولدوزرها به چند شيوه زير طبقه بندي ميشوند.
بر حسب نوع تراكتور
بولدوزرها بر حسب نوع تراكتور به دو دسته چرخ زنجيري و چرخ لاستيكي تقسيم بندي ميشـوند. بلـدوزر چـرخ زنجيـري بـراي مواردي كه نياز به نيروي كشنده زياد است مناسب مي باشد. اين نوع بلدوزر مي تواند در زاويه ۴۵ درجه عمليات انجام دهد. در جـدول بلدوزرهاي چرخ زنجيري و چرخ لاستيكي با هم مقايسه شده است.
بر حسب توان، ظرفيت جام و نوع عمليات
بلدوزرها بر حسب توان، ظرفيت جام و نوع عمليات به چهار دسته بولدوزر كوچك، بولدوزر متوسـط، بولدوزر بزرگ و بولدوزر جمع آوري مواد زايد تقسيم بندي ميشوند.
طبقه بندي بر اساس نوع تيغه
يك نوع ديگر طبقه بندي بولدوزر، طبقه بندي تيغه آن ميباشد. تيغه ها انواع گوناگوني دارند، ولي تمامي آنها در چهار دسـته كلـي قرار ميگيرند.
- تيغه هايي كه به منظور عمليات توليدي استفاده ميشود.
- تيغه با كاربري عمومي
- تيغه با كاربري توليدي خاص
- تيغه براي پاكسازي زمين
۱-تيغه هايي كه به منظور عمليات توليدي استفاده ميشود :
-
تيغه يونيورسال U
به دليل وجود لبه هاي بزرگ كه در كنارههاي جام قرار داشته و شكل U به آن مي دهد براي انتقـال بارهاي سنگين در مسافت طولاني از قبيل بازسازي زمين، انباشته ساختن و دپوكردن مصـالح و جمـع آوري مصالح براي لودرها كاربرد دارد. همچنين تيغه هاي يونيورسال حركت قسمت فوقاني تيغه را بـه جلـو و يـا عقب ميسر ميسازد .
-
تيغه نيمه U شكل (SU)
تركيبـي از خصوصـيات تيغـه هـاي U,S شـكل خـاك بخصـوص در خاك هاي سخت و متراكم افزايش مييابد.
-
تيغه انتقال دهنده (CD)
اين نوع تيغه كه منحصر به فـرد اسـت و تنهـا در بولـدوزرهاي خـاص کاربرد دارد و تركيبي از دو تيغه U و SU ميباشد از اين تيغه ميتوان براي حمل مصالح با حجم كم استفاده كرد.
۲-تيغه با كاربري عمومي
-
تيغه مستقيم (S)
يكي از كاراترين تيغه ها ميباشد و به دليل قدرت مانور زياد از تيغه U و SU كوچك تر است و ميتواند انواع گوناگون مصالح را در مسافت كم تا متوسط حمل كند. اين تيغـه قـادر بـه تجهيز با صفحه فشاري جهت هل دادن اسكريپر ميباشد.
-
تيغه با قابليت همزمان زاويهگيري به جوانب و شيبدار شدن (PAT)
اين تيغه هماننـد تيغـه زاويه دار است، با اين تفاوت كه امكان حركت و زاويه دار شدن آن بيشتر است .
۳-تيغه با كاربري توليدي خاص
-
تيغه با شعاع انحنا متغير (VR)
هرگاه قابليت هاي تيغه SU از نظر توانايي برش، نفوذپـذيري در زمين با خصوصيات تيغه U از قبيل توانايي نگهداري بار و كاهش ريـزش از اطـراف تركيـب شـود و شعاع آن متغير شود، تيغه VRايجاد مي شود.
-
تيغه زاويه دار (A)
اين تيغه در حالت عادي مي تواند زاويه ۲۵ درجه نسبت به طرفين پيـدا كند از اين تيغه براي برش كنارهها، ايجاد خاكريز، آماده سازي و بهسـازي راه و حفـر گـودال اسـتفاده ميشود. انتهاي اين تيغه قادر به حركت به سمت جلو و عقب نيست.
-
تيغه ضربه گير يا كوشن (C)
از اين نوع براي كمك و فشار دادن ماشين آلات گوناگون ماننـد اسكريپر استفاده ميشود و سيستم آن به گونهاي است كه ضـربه حاصـل اتصـال بـه اسـكريپر را خنثـي ميكند. همچنين مي توان از اين تيغه براي تميز كردن سطح كارگاه استفاده كرد. اين تيغه قادر به انجـام هيچگونه حركتي نمي باشد .
-
تيغه عريض يونيورسال (U)
اين تيغه همانند تيغه يونيورسال معمولي است. با ايـن تفـاوت كه پهن تر ميباشد و براي حمل مواد سبك استفاده ميشود .
۴-تيغه براي پاكسازي زمين
اين گروه از تيغه ها معمولاً براي تسطيح و پاكسازي زمين و خارج سـازي ريشـه هـاي درختـان استفاده ميشود.
قسمت هاي اصلي ماشين
بولدوزر از بخش هاي اصلي زير تشكيل يافته است
- تراكتور
- تيغه
- سيستم هدايت كننده تيغه
- ريپر در موارد خاص
شكل قسمت هاي مختلف يك بولدوزر را به طور كامل نشان ميدهد
بولدوزرها معمولاً دو نوع سيستم هدايت كننده تيغه دارند. نوع اول آن كه در بولدوزرهاي قديمي وجود دارد، سيستم هدايت كابلي تيغ مي باشد و نوع دوم كه در بولدوزرهاي جديدتر به كار مي رود، سيستم هدايت هيدروليكي تيغه اسـت. از مزايـاي سيسـتم كنتـرل هيدروليكي تيغه ميتوان به موارد زير اشاره كرد :
۱-قابليت ايجاد فشاررو به پايين زياد و روي تيغه بولدوزرعلاوه بر وزن خود تيغه براي فرو بردن تيغه در زمين
۲-قابليت نگهداري دقيق تيغه در حالت معين نسبت به زمين
با اين حال سيستم كابلي نيز مزايايي نسبت به سيستم هيدروليكي دارد كه به شرح زير ميباشند :
۱- نصب سيستم كابلي نسبت به سيستم هيدروليكي ساده تر ميباشد .
۲- تعميرات سيستم كنترل آن آسانتر است .
۳- صدمات وارده به ماشين هنگام برخورد تيغه با قلوه سنگ هاي سنگين (به خاطر حركت به بالاي تيغه) كم ميباشد .
در برخي از موارد ناخنكهايي به نام ريپر در قسمت عقب تراكتور متصل مي گردد. ريپر از ادواتي است كـه بـراي سسـت كـردن زمينهاي سخت به تراكتور متصل ميشود و عمليات خاكي در زمين هاي سخت را براي بولدوزر ساده تر مي كند. توضـيحات كامـل تر در رابطه با ريپر نيز در مبحث ريپرها ارائه شده است.
عملكرد بولدوزر در انواع خاك و سنگ
در واقع بولدوزر، تراكتوري است كه در جلوي آن تيغه اي نصب شده است . بنابراين هرگونه رابطه و يا جـدولي كـه در رابطـه بـا تراكتور ساختماني تدوين شده است، در رابطه با بولدوزر نيز صحيح مي باشد. از طـرف ديگـر، بولـدوزرها در انجـام عمليـات خـاكي و همچنين انتقال مصالح در فواصل كوتاه نقش بسيار مهمي دارند . در زمينهاي سخت، معمولاً ابتدا زمين را بـا ريپـر متصـل شـده در عقب تراكتور سست كرده و سپس خاك و سنگ سست شده توسط بولدوزر حمل مي شود. پس به نوعي جداول عملكرد ريپـر نيـز بـا جداول عملكرد بولدوزر سازگار است. در جداول زیر ضرايب تصحيح كار در انواع مصالح و مقادير مصالح برداشته از سطح زمين توسط بولدوزر ارائه شده است.
منبع:دفتر نظام فني اجرايي معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي ریاست جمهوری
برخی از تامین کنندگان بولدوزر در سناماین👇
