سنگ گچ
سنگ گچ چیست؟
“سنگ گچ ” یک ماده معدنی بسیار نرم می باشد که تحت عناوین “ژیپس” و “سولفات کلسیم آب دار” شناخته شده است و با فرمول CaSo4, 2H2O به رسمیت شناخته می شود.
در واقع همان سولفات کلسیم آب دار طبیعی می باشد که در چندین فرم بلوری یافت می شود. همچنین این ماده معدنی نیز در رخنمون های خاکی پوسته جامد کره زمین به صورت لایه های نسبتا ضخیم به وفور یافت می شود که آن را استخراج کرده و به دست می آورند.
استخراج سنگ گچ
سنگ گچ یاهمان ژیپس پس از استخراج از معادن مانند آهک در داخل کوره های ویژه تا دمای حدود ۱۸۰ درجه سانتیگراد حرارت می دهند تا ۲/۳ (سه دوم) از مولکول های آب تبلورشان را از دست بدهند و به صورت گچ قابل استفاده به عنوان مصالح ساختمانی و قالب گیری درآید. واکنش شیمیایی تبدیل سنگ گچ به گچ عبارت است از:
CaSo4, 2H2O _______CaSo4, 1/2H2O + 3/2H2O
گفتنی است سولفات کلسیم در تشکیلات تبخیری به دو صورت ژیپس (CaSo4, 2H2O) و ایندرید (CaSo4) به دست می آید.
دسته بندی سنگ گچ
به طور کلی ما ۳ نوع داریم:
۱- بلورین که معمولا به صورت لایه لایه و شیشه ای یافت میشود
۲- مرمری بخاطر شباهتی که به سنگ مرمر دارد نامگذاری شده است اما سختی سنگ مرمر را ندارد(همانطور که میدونید سختی از ۱ تا ۱۰ شروع میشود که الماس که سختی آن ۱۰ است سخترین شی میباشد)
۳-غیربلورین که معمولات از رسوبات تشکیل شده.
انواع سنگ گچ
ساتین اسپار
این نوع سنگ با فرم الیافی و جلای ابرشمی میباشد و حالتی مانند تارهای متراکم و به هم پیوسته دارد که به هنگام عبور نور از آن به تار های الیافی برخورد کرده و جهت نور را تغییر میدهد.
مارین گلاس
به طور کلی قابلیت گچ پزی ندارد و حالتی ورقه ای مطبق دارد که به صورت لایه لایه میباشد.
خالص
همانطور که میدونید بدست آوردن با خلوص ۱۰۰درصد به ندرت اتفاق می افتد این نوع با توجه به خلوص آن کاربرد های متفاوتی دارند به عنوان مثال در صنایع پزشکی بایستی حداقل ۹۶درصد خلوص داشته باشند در ادامه باید بگم این سنگ در صنایع ساختمانی، سرامیک سازی، چینی سازی، سیمان و… نیز کاربرد فراوان دارد.
سلنیت
این نوع سنگ بسیار براق و کاملاً شفاف است که در زبان یونان به معنای ماه و سنگ ماه نما می باشد.
مرمری
این سنگ با عناوین دیگری چون رخام گچی و آلاباستر نیز شناخته میشود که در موارد تزئینی بشدت طرفدار دارد و مورد استفاده قرار میگیرد.
خوشه ای
به صورت تارهای ابریشم بهم پیوسته است.
کاربرد سنگ گچ
کاربرد انواع آن متفاوت است و با توجه به میزان خلوص آن میتواند در صنایع زیر مورد استفاده قرار گیرد.
کاربرد در پزشکی
نوع مورد استفاده در صنعت پزشکی باید دارای حداقل خلول ۹۶% باشد.
کاربرد در قالب سازی
نوع مورد استفاده در صنعت قالب سازی باید دارای حداقل خلول ۹۶% باشد.
کاربرد در تهیه سولفات کلسیم
نوع مورد استفاده در صنعت تهیه سولفات آلومینیوم باید دارای حداقل خلول ۸۵-۹۰% باشد.
نوع مورد استفاده در صنعت سیمان باید دارای حداقل خلول ۷۰-۷۵% باشد.
نوع مورد استفاده در صنعت ساختمان باید دارای حداقل خلول ۷۰% باشد.
دو نوع سنگ گچ پر کاربرد
سنگ گچ ژیپس (Gypsum)
ژیپس کانی رایج و تجاری سولفات کلسیم می باشد. و از آن جا که ژیپس سولفات کلسیم با دو مولکول آب است، به جهت آب مولکولی عامل کاربردی شدن دارد. ژیپس با حرارت حدود ۱۸۰ درجه سانتیگراد ۳/۴ (سه چهارم) آب مولکولی (ساختاری) خود را از دست داده و به CaSo4.1/2H2O تبدیل می شود که به آن گچ پخته و یا کلسینه گفته می شود.
اگر ماده فوق در معرض آب قرار گیرد، آب مولکولی از دست داده را دوباره جذب کرده و به ژیپس تبدیل می شود. در واقع، گچ پخته و یا کلسینه گیرش حاصل می نماید.
توجه داشته باشید گچی که در بازار عرضه می شود همان گچ پخته می باشد. با حرارت دادن در دماهای مختلف می توان به اقسام گوناگون سنگ گچ دست یافت.
سنگ گچ انیدرید (Anhydrite)
انیدرید و یا انیدریت با فرمول شیمیایی CaSo4 به عنوان سولفات کلسیم بدون آب شناخته می شود که نمی توان از آن به عنوان گچ در مصالح ساختمانی استفاده کرد. و در صنعت موارد استفاده کمی دارد. از انیدرید در تهیه سولفوریک اسید و سولفور کلسیم استفاده می گردد.
کانی ژیپس به طور مشخص دارای ساختمان لایه لایه می باشد، سختی آن ۲٫۵ بوده و می توان آن را به وسیله ناخن خراش داد. در صورتی که سختی انیدرید بین ۳ تا ۳٫۵ بوده و به وسیله ناخن خط بر نمی دارد. انیدرید به دلیل حلالیت بالا و آبگیری به ژیپس تبدیل شده و از همین رو، به ندرت یافت می شود. ژیپس در سیستم مونوکلینیک و انیدرید در سیستم ارترومبیک متبلور می شود.
برخی از تامین کنندگان سنگ گچ در سناماین👇
