دوره تجربه محور مدیریت پروژه – ۱۴
جلسه ۱۴- دوره تجربه محور مدیریت پروژه
دکتر پورمند :
بسم الله الرحمن الرحیم.
امروز جلسه چهاردهم مدیریت تجربه محور پروژه ها رو می گیریم.
بخش F (مالی) و این جلسه آخرین جلسه ی ما هست و انشاالله همونطور که قبلا توضیح داده بودم در ادامه ی سلسله مباحث مربوط به روایت ثروت آفرینی و مدیریت حرفه ای، وقتی که به بخش میدکو من رسیدم ،انشاءالله پروژه ها رو هم مصداق به مصداق تلاش می کنم که آنچه که اتفاق افتاده رو در قالب مباحث مربوط به مدیریت پروژه، تقدیم دوستان عزیز بکنیم.
خب من در این جلسه در ارتباط با مدیریت پروژه در خصوص فایننس یا مالی قدری صحبت می کنم.
البته بدیهی است که کلیات رو میگم و البته این بخش F یا مالی بیشتر از وظایف کارفرمایی هست و شاید اون هم بالاتر از مدیران پروژه و اما این بخش در کار همه ارکان پروژه اعم از مشاور، پیمانکار و خود کارفرما اثر زیادی داره.
اساسا در حرفه ما که معدن و صنایع معدنی هست، این رو ما بررسی کرده بودیم هم در دنیا و هم در ایران.
در واقع میزان سرمایه یک پروژه رو همون اول سرمایه گذار باید میانگین ۴۰ درصد، چهل درصد باید بیاره.
تا این پروژه از اول اصلا استارت بخوره.
که در موارد زیادی این تامین مالی درست انجام نمیشه و یکی از دلایل طولانی شدن پروژه ها در کشور ما همین عدم تأمین درست مالی از سمت سرمایه گذار و یا کارفرماست و این باعث میشه که هزینه های پروژه ام افزایش پیدا کنه.
۶۰ درصد بقیه ای که باقی می مونه. این باید توسط کارفرما تامین بشه اما در طول مدت پروژه ،که عموما مثلا باید بروند از منابع مالی و از منابع بانکی یا بازار سرمایه، بازار پول بتونن استفاده کنند یا از طریق تامین مالی های خارجی و بعضا هم در قرارداد پیمانکار هم میذارند.
مثلا اگر پیمانکاریش EPCF باشه ،میشه این بخش رو، اما اون ۴۰ درصد را اون باید حتما کارفرما اولش بیاره.
خب همین ۶۰ درصد باقیمانده هم البته با نوسانات و شرایط زیادی مواجه میشه که خود این هم باعث میشه که هم باعث کاهش کیفیت پروژه میشه و در نهایت افزایش هزینه های پروژه.
خب نحوه تامین مالی، نرخ تسهیلات و نوع تسهیلات،ریالی و ارزی از مقوله ها و مولفه های اساسی دیگرهست و من فکر میکنم که ما در این بخش مشکلات زیادی داریم و هم کارفرمایان و هم سرمایه گذاران ضعف های زیادی در این موضوع دارند و بعضا هم تلاش میشه که این ضعف ها رو منتقل کنند به پیمانکار.
در حالیکه وظیفه کارفرما یا سرمایه گذار هست که بتونه بموقع این تامین مالی رو انجام بده.
خب در همین ارتباط هم باید اولویت بندی نواحی پروژه و زیربناها و فعالیت های عمومی، همه و همه باید به گونه ای بشه که بخشی از تامین مالی پروژه از محل تولید پروژه انجام بشه. برای مثال.
البته باز اینجا در مصادیق تفاوت داره.
بعضی از پروژه ها هم هست که مثلا شاید این پروژه اگر به هفتاد و پنج درصد تا هشتاد درصد پیشرفت برسه، بتونه تولید کنه و یه مقداری منابع مالی پیدا بکنه که بتونه از این منابع مالی ،بقیه پروژه رو انجام بده.
البته در پروژه هایی که میزان سرمایه گذاریش بالا باشه شاید این رویه خیلی هم جواب نده و من انشاء الله در آینده ،تک تک پروژه ها رو تلاش میکنم که نحوه تامین مالی اش ،هم از طرف کسانی که این رو اجرا میکردند و از طرف سرمایه گذار ،یه مقداری با جزییات بیشتری ارائه بشه.
خیلی متشکر.
خدا نگهدار.
تحلیل جلسه چهاردهم دوره تجربه‌محور مدیریت پروژه (بخش مالی)
این جلسه با تمرکز بر مدیریت مالی پروژه ها (بخش F) به عنوان آخرین بخش از سلسله مباحث دکتر پورمند در حوزه جلسات تجربه‌محور مدیریت پروژه برگزار شده است. محورهای کلیدی این جلسه و تحلیل آن به شرح زیر است:
۱. محورهای اصلی بحث
- اهمیت تأمین مالی اولیه:
دکتر پورمند تأکید می‌کند که ۴۰ درصد سرمایه اولیه باید توسط سرمایه‌گذار یا کارفرما پیش از آغاز پروژه تأمین شود. این رقم به عنوان شرط ضروری برای شروع پروژه مطرح است، اما در ایران اغلب به دلیل ضعف در تأمین مالی مناسب، پروژه‌ها با تأخیر و افزایش هزینه مواجه می‌شوند.- مثال: طولانی شدن زمان اجرای پروژه‌های معدنی به دلیل عدم پایبندی به این قاعده.
- چالشهای تأمین ۶۰ درصد باقیمانده:
- این بخش باید در طول پروژه از طریق منابعی مانند تسهیلات بانکی، بازار سرمایه، یا تأمین مالی خارجی جذب شود.
- نوسانات اقتصادی (مانند نرخ بهره، نرخ ارز) و قراردادهای نامناسب (مثل انتقال مسئولیت به پیمانکار در قراردادهای EPCF از موانع اصلی هستند.
- انتقال مسئولیت‌های نادرست:
- در برخی موارد، کارفرمایان یا سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند ضعف خود در تأمین مالی را به پیمانکار منتقل کنند، در حالی که این وظیفه ذاتی کارفرماست.
۲. مشکلات ساختاری در پروژه‌های ایران
- ضعف در مدیریت مالی:
- عدم برنامه‌ریزی دقیق برای تأمین منابع مالی و وابستگی به ابزارهای پرریسک (مثل تسهیلات ارزی(.
- تأثیر مستقیم این ضعف بر کاهش کیفیت پروژه و افزایش هزینه‌های نهایی.
- وابستگی به تولید داخلی پروژه:
- در برخی پروژه‌ها، پس از رسیدن به ۷۵-۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی، می‌توان از محل درآمدهای تولیدی، بخشی از هزینه‌ها را تأمین کرد. با این حال، در پروژه‌های بزرگ معدنی، این راهکار عملیاتی نیست.
۳. پیشنهادها و راهکارهای مطرح‌شده
- اولویت‌بندی فعالیت‌ها:
- تمرکز بر زیرساخت‌ها و فعالیت‌های عمومی پروژه برای جذب منابع مالی مرحله‌ای.
- استفاده از الگوهای قراردادی شفاف:
- تفکیک مسئولیت‌های مالی در قراردادها (مانند تفکیک EPCF از مدل‌های سنتی.(
- مطالعه موردی (Case Study):
- دکتر پورمند قصد دارد در جلسات آینده، با بررسی مصداقی پروژه‌های اجراشده در “میدکو” (محور اصلی فعالیت‌های معدنی)، تجربیات واقعی را تحلیل کند.
۴. نتیجه‌گیری
این جلسه نشان می‌دهد که مدیریت مالی پروژه نه تنها یک موضوع فنی، بلکه یک مسئله راهبردی است که نیازمند هماهنگی بین کارفرما، سرمایه‌گذار، و پیمانکار است. بهبود این حوزه مستلزم اصلاح ساختارهای قراردادی، شفافیت مالی، و یادگیری از تجربیات پروژه‌های گذشته (با رویکرد موردکاوی) است.
سوالاتی برای بحث بیشتر در حوزه مدیریت مالی پروژه‌ها:
۱. مبانی تأمین مالی پروژه
- آیا رقم ۴۰ درصد سرمایه اولیه به عنوان یک استاندارد جهانی در صنعت معدن و پروژه‌های بزرگ مطرح است؟ تفاوت این رقم در پروژه‌های مختلف (مثلاً صنعتی یا عمرانی) چیست؟
- چه مکانیسم‌هایی برای کارفرمایانی که توان تأمین ۴۰ درصد سرمایه اولیه را ندارند، پیشنهاد می‌شود؟ (مثلاً مشارکت با سرمایه‌گذاران خارجی یا استفاده از صکوک پروژه‌ای)
۲. چالشهای تأمین مالی در ایران
- چگونه می‌توان اثرات نوسانات نرخ ارز و تحریم‌ها بر تأمین مالی پروژه‌های معدنی را کاهش داد؟
- آیا نمونه‌های موفق داخلی از پروژه‌هایی وجود دارد که با وجود محدودیت‌های مالی، به صورت بهینه به اهداف خود رسیده‌اند؟ درس‌های کلیدی این پروژه‌ها چیست؟
- نقش دولت در تسهیل تأمین مالی پروژه‌های بزرگ (مثل تضمین وام‌ها یا ایجاد صندوق‌های توسعه‌ای) چگونه باید تعریف شود؟
۳. انتقال ریسک و مسئولیت‌پذیری
- در قراردادهای EPCF، چگونه می‌توان توازن منصفانه‌ای بین مسئولیت‌های مالی کارفرما و پیمانکار ایجاد کرد؟
- آیا انتقال غیرمنطقی ریسک مالی به پیمانکاران، می‌تواند به کاهش کیفیت پروژه یا افزایش اختلافات حقوقی منجر شود؟ نمونه‌های عینی این چالش کدامند؟
۴. راهکارهای نوین و تجربیات جهانی
- استفاده از تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) یا اوراق سبز (Green Bonds) تا چه حد در پروژه‌های معدنی ایران قابل اجراست؟
- چگونه می‌توان از فناوری‌های مالی (FinTech) برای بهبود شفافیت و کارایی مدیریت مالی پروژه‌ها استفاده کرد؟
- تجربه کشورهایی مانند شیلی یا استرالیا در مدیریت مالی پروژه‌های معدنی چه درس‌هایی برای ایران دارد؟
۵. تولید داخلی و خوداتکایی مالی
- پروژه‌هایی که از محل درآمدهای تولیدی خود تأمین مالی می‌شوند، چه الزامات مدیریتی (مثلاً زمانبندی، کنترل هزینه‌ها) دارند؟
- آیا این الگو در پروژه‌های با سرمایه‌گذاری کلان (مثلاً بیش از ۱ میلیارد دلار) عملیاتی است؟ محدودیت‌های اصلی چیست؟
۶. مطالعات موردی و آینده پژوهی
- آیا در بررسی موردی پروژه‌های میدکو، چالشهای مالی نیز تحلیل خواهند شد؟ چگونه می‌توان از این تجربیات برای طراحی چارچوب‌های پیشگیرانه استفاده کرد؟
۷. مشارکت جمعی
- به نظر شما، کدام یک از عوامل زیر بیشترین تأثیر را بر شکست مالی پروژه‌ها در ایران دارد؟
- ضعف مدیریتی کارفرما
- نوسانات اقتصاد کلان
- ساختارهای قراردادی نامناسب
- اگر شما مسئول تأمین مالی یک پروژه معدنی بودید، اولین اقدامتان برای جذب سرمایه چه می‌بود؟
