انواع معادن
انواع معادن
روش استخراج کانسارها در معادن به عوامل مختلفی بستگی دارد، ولی به طور کلی استخراج کانسارها به سه صورت زیر انجام می‌شود:
- معادن زیرزمینی
- معادن روباز (پیت باز)
- معادن پلاسری
موقعیت و شکل نهشته‌ی معدنی، استحکام سنگ، عیار کانسار، هزینه‌های معدنکاری و قیمت کانسار در زمان اسخراج، برخی از عوامل تعیین کننده‌ی انتخاب روش معدنکاری هستند.
هر کدام از دسته‌های بالا دارای زیر مجموعه‌های مختلفی هستند که با توجه به نوع ماده‌ی معدنی و شکل کانسار دسته بندی می‌شوند. یک نوع از دسته بندی معادن شامل نوع ماده‌ی معدنی می‌شود که به دو دسته‌ی زغالی و غیر زغالی تقسیم می‌شود. سنگ به مجموعه ای از یک یا چند کانی است که هر یک دارای خواص مخصوص به خود را دارد با اینکه بسیاری از سنگ‌ها بیش از یک کانی تشکیل شده اند با این وجود، بعضی از کانی‌ها به تنهایی به مقدار نسبتاً زیاد یافت می‌شوند که در چنین مواردی می‌توان به آن کانی یا سنگ گفت، مثل کانی کلسیت که سازنده اصلی آن واحدهای سنگی عظیمی به نام سنگ آهک است.
استخراج معدن به روش زیرزمینی
کانسارهای فلزی با عیار بالا که در رگه‌های عمیق زیر سطح زمین یافت می‌شوند، معمولاً با استفاده از روش‌های زیرزمینی که هزینه‌ی بالایی دارند، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. سنگ‌های معدنی مکعبی شکل (کانسارهای رگه‌ای و صفحه‌ای) و کانسارهای عمیق تر از ۳۰۰ متر نیز عموماً به صورت زیرزمینی استخراج می‌شوند. این دسته از معادن، پس از حفاری و عملیات انفجار، توسط کامیون، بالابر (آسانسور) و یا تسمه نقاله به سطح زمین انتقال می‌یابند. سپس مخلوط کانسار و نخاله (سنگ و خاک باطله) به آسیاب برده می‌شود تا فرایند جداسازی انجام شود.
استخراج معدن به روش روباز (پیت باز)
کانسارهای فلزی با عیار پایین که در نزدیکی سطح زمین یافت می‌شوند، با استفاده از روش معدنکاری سطحی استخراج می‌شوند که معمولاً هزینه‌ی کمتری نسبت به معندکاری زیرزمینی دارند. اکثر کانی‌های صنعتی که حجم نهشته‌های آن‌ها چندان زیاد نیست و در نزدیکی سطح زمین واقع شده‌اند، به همین طریق مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. در یک معدن سطحی که سنگ پوش سخت بر روی کانسار هدف قرار گرفته است، بایستی لایه‌ی سطحی با استفاده از حفاری یا انفجار برداشته شود؛ البته در بسیاری از موارد نیز لایه‌ی سطحی آنچنان سفت و سخت نیست که برای برداشتن آن به انفجار نیاز باشد.
استخراج معدن به روش پلاسری
روش معدنکاری پلاسری (ته نشینی)، برای استخراج کانی‌های با ارزش از میان رسوبات کانال‌های رودخانه های امروزی، ماسه‌های ساحلی و یا نهشته‌های جریانی قدیمی استفاده می‌شود. بیش از نیمی از تیتانیومی که در سرتاسر جهان استخراج می‌شود به روش معدنکاری پلاسری از میان تپه‌ها و ماسه‌های ساحلی برداشت می‌شود. در عملیات پلاسری ماده‌ی استخراج شده، شسته و آبگیری می‌شود تا کانی‌های سنگین‌تر متمرکز و تغلیظ شوند. همچنین روش معندکاری پلاسری، یکی از روش‌های سنتی برای به دست آوردن طلا و الماس است.
انواع معدن زغال سنگ در ایران
معادن زغال سنگ در ایران از آذربایجان تا خراسان گسترده شده است. بهترین و مرغوب ترین نوع از زغال سنگ ایران مربوط به زغال سنگ منطقه البرز می باشد. محصول حاصل شده از این معادن به کارخانجات ذوب آهن اصفهان ارسال می گردد و مابقی آن نیز به کارخانجات نساجی مازندران و واحد های صنعتی در اطراف تهران و کرج ارسال می گردد. از جمله معادن قرار گرفته در منطقه البرز می توان به شمشک، گاجره، نسا، لالون، گرمابدر، الیکا و گلندرود اشاره نمود. ذخیره ى قطعى زغال سنگ کشور در حدود ۲۸۲٫۹۳۹٫۰۰۰ تن می باشد.
معدن سنگ آهن در ایران
ذخایر احتمالی سنگ آهن در ایران برابر با ۱/۷ میلیارد تن می باشد که به سبب همین امر می توان اشاره نمود که کشور ایران از جمله کشورهای بزرگ در زمینه تولید و فرآوری سنگ آهن می باشد. سنگ آهن در نقاط مختلفی از کشور وجود دارد که از جمله آن ها می توان به بافق، سمنان، اراک، محلات و زنجان اشاره نمود. معادن قرار گرفته در این مناطق در حال حاضر در حال بهره بردار می باشند. سنگ آهن در ایران در انواع مانیتیت، مگنتیت، لیموتیت، هماتیت و همچنین اندکی همراه با ترکیبات سولفوری وجود دارد.
معادن مس ایران
میزان ذخایر مس ایران را تا صدها میلیون تن برآورد نموده اند و از جمله مهم ترین معادن فعال در ایران می توان به سرچمشه اشاره نمود. علاوه بر معدن مس سرچشمه می توان به معدن مس انارک، زنجان، آذربایجان نیز اشاره نمود. استخراج مس در ایران از سابقه بسیار کهنی برخوردار می باشد و می توان اشاره کرد که بسیاری از معادن ایران در فلات آن پراکنده شده اند. مس استخراج شده در ایران به واسطه برخورداری از کیفیت و مرغوبیتی که داراست، به کشورهای مختلفی صادر می گردد و از همین جهت فروش آن با رشد قابل توجهی همراه بوده است.
سرب و روی ایران
سرب و روی نیز یکی دیگر از مواد معدنی محسوب می شوند که در ایران به میزان قابل توجهی وجود دارند. میزان دخایر سرب و روی ایران برابر با ۳۰ میلیون تن می باشد و از همین جهت می توان اشاره نمود که ایران یکی از بزرگ ترین کشورهای تولید کننده این ماده معدنی محسوب می شود. بیشترین تعداد معادن سرب و روی ایران در حواشی کویر لوت، نواحی پیرامونی البرز و ایران مرکزی اشاره نمود.
دیگر معادن موجود در ایران
از جمله معادنی که در ایران وجود دارد، می توان به معادن فلدسپات، کائولن و سیلیس اشاره نمود. میزان ذخایر این مواد معدنی در ایران نیز بسیار زیاد می باشد و به سبب همین امر پاسخگوی نیاز تمام مصرف کنندگان بوده است. این مواد معدنی از جمله موادی محسوب می شوند که اغلب در بسیاری از صنایع به عنوان ماده اولیه مورد استفاده قرار می گیرند. مواد معدنی اشاره شده در ایران باکیفیت بسیار بالایی موجود هستند.
ایران با دارا بودن ۳۷ میلیارد تن ذخایر قطعی معدنی یکی از غنی‌ترین کشورهای معدنی دنیاست به طوری که وجود معادنی چون مس سرچشمه و سنگ‌آهن چادرملو سبب شده تا ایران دو معدن از پر عیارترین و منحصر به فردترین معادن دنیا را به نام خود ثبت کند.
در ادامه ۱۱ معدن مهم و بزرگ ایران را معرفی می‌کنیم تا بدانیم جایگاه واقعی کشورمان از این لحاظ در دنیا به چه شکلی است.
معادن مهم ایران
معدن مس سرچشمه
معدن مس سرچشمه در ۱۶۰ کیلومتری جنوب غربی کرمان قرار گرفته و بزرگترین تولید کننده مس ایران است. این معدن يكی از بزرگترين معادن روباز مس دنيا و بزرگترين معدن روباز در خاورميانه هم محسوب می‌شود.
معدن مس سونگون
معدن مس سونگون ورزقان یکی دیگر از بزرگترین معادن مس ایران است که دارای بیش از یک میلیارد تن ذخیره کان سنگ مس است. عناصر همراه کان سنگ این معدن مولیبدن، طلا، نقره، رینیوم و … محسوب می‌شود و سابقه معدنكاری در سونگون به دو قرن پيش (دوره قاجاريه) بر می‌گردد.
معدن مس میدوک کرمان
معدن مس میدوک کرمان یکی از بزرگترین معادن مس ایران است که در فاصله ۱۳۲ کیلومتری شمال غرب معدن مس سرچشمه قرار گرفته‌است. نام قدیمی این معدن مس لاچاه بوده است که به سبب نزدیکی به روستای میدوک به این نام تغییر یافته است.
معدن زغال‌سنگ پابدانا
معدن زغال‌سنگ پابدانا، با عمقی در حدود ۶۰۰ متر عمیق ترین معدن زیرزمینی زغال‌سنگ ایران است که در شهرستان کوهبنان و در فاصله ۱۷۰ کیلومتری مرکز استان کرمان قرار دارد. محصول این معدن زغال کک‌شو است که پس از استخراج به کارخانه زغالشویی زرند ارسال می‌شود.
معدن سنگ‌آهن چغارت
اولین معدن سنگ‌آهن ایران، معدن سنگ‌آهن چغارت بافق یزد است که این معدن تغذیه کننده شرکت ذوب آهن اصفهان در زمان تاسیس آن بوده محسوب می‌شود. بلوک معدنى بافق با ذخيره بيش از يک سوم سنگ آهن کشور به عنوان مهمترين زون آهن‌دار ايران شناخته شده است.
معدن سنگ‌آهن چادرملو
معدن سنگ‌آهن چادرملو که در حال حاضر بزرگترين توليدکننده کنسانتره سنگ‌آهن در کشور است با ذخيره قابل استخراج به مقدار ۳۲۰ ميليون تن در قلب کوير مرکزی ايران واقع شده و در ۱۸۰ کيلومتری شمال شرقی شهرستان يزد قرار گرفته است. عمر ذخایر سنگ‌آهن معدن چادرملو ۱۰ سال دیگر به پایان می‌رسد.
معدن سنگ‌آهن گل گهر
معدن سنگ‌آهن گل گهر در شهرستان سیرجان با ذخیره احتمالی یک میلیارد تن و ذخیره قطعی ۲۱۹ میلیون تن برزگترین معدن شناخته شده سنگ‌آهن خاورمیانه شناخته می‌شود و در حال حاضر تولیدات حاصل از سنگ استخراجی این معدن گندله سنگ‌آهن، کنسانتره سنگ‌آهن و سنگ‌دانه‌بندی شده است.
معدن طلای زرشوران
معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران که سال گذشته به صورت رسمی آغاز به کار کرد در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع شده است. این معدن ۱۵۰ تن ذخیره طلای خالص دارد و قرار است با تولید کارخانه زرشوران میزان تولید شمش طلای کشور دو برابر و به ۵ /۵ تن برسد.
معدن فیروزه نیشابور
معدن فیروزه نیشابور نه تنها در کشور بلکه در سطح جهان بزرگترین معدن فیروزه است که مرغوب‌ترین سنگ‌ها را داراست تا جایی که در تمام کشورها ارزش فیروزه خود را با فیروزه نیشابور ایران مقایسه می‌‌کنند. این معدن با ذخیره ۹ هزار تن و ظرفیت تولید سالانه ۱۹ تن در ۵۵ کیلومتری شمال غربی نیشابور، در جاده قدیم سبزوار و در روستای «معدن» قرار دارد. محاسبات نشان داده از هر تن سنگ فیروزه خام این معدن ۸ تا ۱۰ کیلوگرم فیروزه به دست می‌آید.
معدن سرب و روی انگوران
معدن سرب و روی انگوران در ۱۳۵ کیلومتری غرب شهر زنجان واقع شده که این معـدن بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه محسوب می‌شود و با ذخیره ۹ میلیون تن قرار است تا ۱۲ سال آینده خوراک کارخانه‌ها را تامین کند اما با توجه به اینکه ذخایر این معدن رو به پایان است، مقرر شده معدن مهدی‌آباد یزد جایگزین آن شود. انگوران به دلیل خلوص بالای روی آن یکی از استاثنایی ترین معادن روی دنیا به شمار می آید.
معدن سرب وروی مهدی آباد
معدن سرب وروی مهدی آباد پس از انگوران دارای بزرگترین ذخایر سرب و روی جهان است که هم اکنون بالاترین میزان استخراج باریت کشور را هم به خود اختصاص داده است. قرار است با به پایان رسیدن ذخایر معدن انگوران معدن مهدی‌آباد جایگزین این معدن سرب و روی شود. احداث کارخانجات ۱۰۰ هزار تنی شمش روی و ۱۰۰ هزار تنی کنستانتره روی از برنامه‌های آینده این معدن است.
