پروانه اکتشاف
اخذ پروانه کشف
ایران از نظر دارا بودن «ذخایر معدنی» در بین ده کشور جهان قرار دارد و «معدن‌کاری» در ایران، یکی از شغل‌هایی است که گرچه دشواری آن زبان‌زد خاص و عام است، اما جذابیت زیادی به‌ویژه از نظر مالی برای کسانی که با این حوزه آشنا هستند، دارد. ثبت پروانه اکتشاف و بهره‌برداری از یک معدن چندان کار دشواری نیست؛ اگر زمین‌شناس هستید یا می‌توانید یک زمین‌شناس را با خودتان همراه کنید، می‌توانید به وزارت صنعت، معدن و تجارت رفته و به موجب ماده ٦ «قانون معادن» پروانه «اکتشاف» از این وزارتخانه بگیرید. چگونگی اخذ پروانه ضوابط اکتشاف، مدت اعتبار پروانه، انتقال حقوق متعلق به آن پروانه و نیز سایر موارد ضروری مربوطه برابر مفاد این قانون در آیین‌نامه اجرایی تعیین خواهد شد. به موجب ماده ٧ این قانون، وزارت صنعت و معدن مکلف است پس از رسیدگی و تایید عملیات اکتشافی نسبت به صدور گواهی کشف، به نام دارنده پروانه اکتشاف اقدام کند. در این گواهی نوع یا انواع ماده معدنی کشف‌شده، کمیت، کیفیت، حدود، مساحت و هزینه عملیات اکتشافی باید ذکر شود. دارندگان گواهی کشف می‌توانند حداکثر ظرف یک‌سال پس از صدور گواهی کشف، درخواست خود را برای اخذ پروانه «بهره‌برداری» معدن کشف‌شده، تسلیم وزارت صنایع و معادن کنند. این پروانه براساس شناسنامه معدن و طرح بهره‌برداری مصوب وزارت مذکور صادر خواهد شد. در قانون معادن کاشف معدن کسی است که پروانه اکتشاف از وزارت پیشه و هنر تحصیل و طبق آیین‌نامه اکتشاف معادن عمل کرده و کشف معدن به نام او ثبت شده باشد.
بهره‌برداری‌های ممنوعه
بهره‌برداری معادن در مناطق زیست محیطی و آثار باستانی ممنوع است و دلیل این ممنوعیت بیشتر برای حفظ آثار باستانی و محیط‌زیست انجام می‌شود تا استخراج مواد معدنی در برخی نقاط به زیستگاه حیوانات و دیگر موجودات زنده آسیبی وارد نکند.
قانون معادن چه می‌گوید؟
در مواد معدنی روی زمین و زیرزمین مصوب ۱۶بهمن ۱۳۱۷ مجلس شورای ملی، بسیاری از نکاتی که درباره اکتشاف و استخراج معادن لازم است، وجود دارد. در قانون معادن موادمعدنی موجود در روی زمین یا زیرزمین از نظر اکتشاف و استخراج به طبقات دوگانه زیرین تقسیم می‌شوند که در ماده نخست و دوم این قانون آمده است. طبقه نخست مواد معدنی که معمولا به مصرف کارهای ساختمانی یا زراعتی می‌رسند مانند سنگ‌گچ، سنگ‌آهک، سنگ‌های ساختمانی، سنگ مرمر،خاک رس، ماسه و امثال آن.
طبقه دوم نیز عبارتند از مواد زیر: الف- معادن فلزات مانند آهن، کرم، مانکاتر، نیکل، کبالت، مس انتیمون، قلع، روی، جیوه، سرب و غیره.
ب– نیترات‌ها، فسفات‌ها، نمک طعام، نمک‌های قلیایی، برات‌ها، مانیزی و نمک‌های نظیر آن و غیره.
ج- سوخت‌های جامد از قبیل زغال‌سنگ، لینیت و تورب و امثال آن.
د- مواد معدنی دیگری که در طبقات بالا نوشته نشده مانند خاک‌سرخ، گوگرد، پنبه‌نسوز، خاک‌نسوز و آب‌های معدنی.
ماده ٢ این قانون به ثبت اراضی و مالکیت آنها اشاره دارد که در آن آمده است: معدن در هر ملکی که واقع شده متعلق به صاحب آن ملک است و در اراضی که تا تاریخ تصویب این قانون مالک خاصی ندارد، متعلق به دولت است.
همچنین ماده ٣ نیز به حق و حقوق مالکان و بهره‌برداری‌های مالکان از معادن اشاره می‌کند: حق استخراج معادن نفت، مواد نفتی و سنگ‌های قیمتی از قبیل الماس، زمرد، یاقوت و غیره و فلزات قیمتی از قبیل طلا، نقره، پلاتین و غیره منحصر به دولت است و حقوق مالکان این معادن به موجب آیین‌نامه مخصوص با موافقت بین دولت و مالکان معین خواهد شد.
همچنین با توجه به قانون پروانه اکتشاف که به هر کسی که موافق آیین‌نامه اکتشاف عمل کند، از طرف وزارت پیشه و هنر داده می‌شود، اگر محل اکتشاف معدن در زمین‌های دائر، حریم قنوات و ابنیه باشد، باید قبلا رضایت مالک تحصیل شود و در صورت عدم موافقت بین مالک و اکتشاف‌کننده اختلاف به حکمیت وزارت پیشه و هنر مطابق آیین‌نامه مخصوص قطع می‌شود.
در قانون معادن آمده است که در اراضی دولتی و اراضی که مالک خاصی ندارد، پروانه استخراج طبق آیین‌نامه و برحسب درخواست کاشف معدن به او داده می‌شود و هر گاه معدن کشف‌شده در ملک خاص اشخاصی واقع شده باشد و کسی درخواست استخراج آن را کند، وزارت پیشه و هنر این درخواست را در مجله رسمی و یکی از روزنامه‌های روزانه پایتخت و در مرکز استان یا شهرستانی که معدن در آن واقع است، سه ماه متوالی در سه نوبت اعلان می‌کند که مالکان اراضی محل معدن بتوانند شخصا یا به وسیله تشکیل شرکتی که مورد تصویب وزارت پیشه و هنر باشد، با رعایت مقررات قانون و آیین‌نامه اقدام به استخراج آن معدن کنند و اگر نتوانند یا نخواهند، وزارت پیشه و هنر با رعایت مقررات قانون و آیین‌نامه، پروانه استخراج را برحسب درخواست کاشف به او خواهد داد.
